بازگشت عناصر غذایی، وضعیت ماکروفون خاک و ارزیابی زیستی تاثیر جنگلکاری های هشت گونه درختی بر خاک در حاشیه رودخانه دز

جنگلکاری های طبیعی پده در حاشیه رودخانه های دایمی و پر آب استان خوزستان با تخریب فراوان مواجه اند. جنگلکاری به عنوان یک راه کار مناسب برای جبران محدودیت ها می باشد. جنگلکاری ها از طریق مکانیزم های متفاوتی بر خاک تاثیر می گذارند که مهمترین آنها تغذیه و بازگشت عناصر غذایی و ماکروفون خاک می باشند. ویژگی تثبیت ازت نیز از جمله مکانیزم هایی است که برخی گونه ها از آن استفاده می کنند. این تحقیق در جنگلکاری های هشت گونه درختی شامل popolus euphratica، eucalyptus camaldulensis، e.microtheca، acacia saligna، a.stenophlla، a.salicina، a.farnesiana و dalbergia sissoo که در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه بلوک و قطعه های 30* 27 متر مربعی با فاصله کاشت 3 متر * 3 متر که در سال 1372 مستقر شده بود اجرا شد. نمونه برداری خاک در پاییز 1385 از عمق 25-0 سانتی متری جهت بررسی ماده آلی، ازت کل، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم قابل جذب و ph صورت گرفت. بررسی تغذیه عناصرغذایی در برگ گونه های درختی، در تابستان 1385 با جمع آوری برگ از 6 درخت در هر قطعه صورت گرفت. بررسی بازگشت عناصر غذایی در پاییز و زمستان 1385 با قرار دادن 2 سبد (تله جمع آوری برگ) به ابعاد 0/5 متر m0/5 متر 40 سانتی متر به طور تصادفی در زیر تاج درختان و جمع آوری دو هفته یکبار لاشبرگ ها انجام شد. جهت ارزیابی زیستی تاثیر جنگلکاری ها بر خاک، در اواخر زمستان سال 1385 خاک از عمق 25-0 سانتی متری تمام قطعه های جنگلکاری جمع آوری و در گلدان های پلی اتیلن کاشت نهال ریخته شد و بذر هر یک از گونه های درختی در خاک جمع آوری شده از زیر هشت گونه درختی کاشته شد. بعد از شش ماه رشد نهال و عناصر غذایی جذب شده توسط آن مورد ارزیابی قرار گرفت. جهت بررسی ماکروفون خاک، در اواسط پاییز سال 1385 در هر قطعه جنگلکاری دو نمونه 0/5 m 0/5 متر مربعی با عمق 25 سانتی متری برداشت گردید. نتایج نشان داد ویژگی های برگ و لاشبرگ (کربن، ازت، نسبت c/n، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم) بین گونه های جنگلکاری شده متفاوت بود. ماکروفون خاک بویژه کرم خاکی در a.salicina بیشترین و در e.camaldulensis کمترین فراوانی و بایومس را داشت. فراوانی و بایومس ماکروفون خاک و کرم خاکی با کلسیم و ازت لاشبرگ همبستگی مثبت و با کربن لاشبرگ همبستگی منفی داشت. فراوانی و بایومس ماکروفون خاک بین دو گروه تثبیت کننده ازت و غیر تثبیت کننده ازت متفاوت نبود در حالی که غنای ماکروفون در گونه های غیر تثبیت کننده ازت بیشترین میزان بود. همه ویژگی های خاک مورد بررسی بجز ph بین گونه ها متفاوت بودند و برخی از آنها نیز ازجمله نسبت c/n، کربن، پتاسیم و کلسیم نیز بین دو گروه متفاوت بودند. ارزیابی زیستی تاثیر گونه ها برخاک نیز در بیشتر موارد تاثیر گونه ها بر خاک را تایید می نماید. بیشتر تاثیرهایی که گونه ها بر خاک گذاشتند توسط تغذیه و بازگشت عناصر غذایی و ماکروفون خاک قابل توجیه است. گونه های a.farnesiana، a.salicina و e.camaldulensis به دلیل بهبود تعداد بیشتری از ویژگی های خاک باعث افزایش حاصلخیزی خاک شد اما به نظر می رسد وضعیت خاک زیر a. farnesiana مناسب تر و زیر a. saligna نامناسب تر باشد. گونه های دو دسته نیز با هم متفاوتند اما نمی توان بین آنها برتری قایل شد.